'Even snel een SixPack gescoord'

Wie van u hoort wel eens iemand over een ‘SixPack’ spreken als het gaat over een groepswoning voor mensen met dementie? Ik hoor het wel eens en heb daarom toch eens een sixpack uit de supermarkt meegenomen. Aangenomen dat een traytje van zes blikjes bier bedoeld werd en niet zo’n strak getraind wasbordje van buikspieren.


Kijkend naar de blikjes heb ik geen enkele associatie met een woning. Maar als iemand het dan toch wil gebruiken ter inspiratie voor een ontwerp, tot welke gedachten zou het u dan kunnen brengen? Een gang met drie kamers links en drie kamers rechts. Ik mag hopen dat u er een huiskamer bij verzint. Waarschijnlijk aan het eind van de gang. Het andere eind van de gang loopt dood of wordt aangesloten op het woonzorgcentrum. En dat is het wel zo’n beetje. Meer kan ik er niet van maken.

Plattegrond
Het klinkt zo makkelijk ‘even een paar SixPacks neerzetten’. Ik zie echter zoveel ontwerpen die veel aantrekkelijker zijn. Een woonkamer in het midden bijvoorbeeld. Als de bewoner zijn kamer uitkomt ziet hij geen gang waarvan niet duidelijk is dat die de helft van de tijd toch ergens naartoe leidt. Een stap uit de privéleefomgeving is direct een stap in de gezamenlijke leefomgeving. Zoveel prettiger voor de bewoner en ook makkelijker voor de zorgverlener die toezicht moet houden. Of de woonkamer in het midden met de slaapkamers aan beide zijden. En dan is de plattegrond van de groepswoning nog maar één element. Echt, u kunt er zoveel meer van maken dan een SixPack.


Visie op zorg
Als u een woning voor mensen met dementie wilt ontwerpen laat u dan inspireren door echte woningen en door bijzondere woningen die ontworpen zijn vanuit een visie op de zorg voor mensen met dementie. Of door het onderzoek van AKTA en Vilans dat ons vertelt hoe mensen met dementie zich gedragen in verschillend ontworpen groepswoningen voor mensen met dementie. Er is niet één zaligmakend ontwerp. Er is genoeg stof tot nadenken voor opdrachtgevers én voor architecten. Maar laat u niet afremmen door 2 x 3 blikjes bier. U bent welkom om samen met ons op 2 december de Hogeweyk te bezoeken. Zij waren genomineerd voor de Hedy d’Ancona architectuurprijs. U ontmoet daar ook één van de onderzoekers van bovengenoemd onderzoek. Maak kennis met de visie en het ontwerp van Hogeweyk en de lessen uit het onderzoek. En dan serveren wij aan het eind van de middag een glaasje bier.

Door Monique Wijnties, adviseur bij het Aedes-Actiz Kenniscentrum Wonen-Zorg. Het realiseren van wonen en zorg juist als ook intensieve zorg nodig is, is de rode draad in haar werk bij het Kenniscentrum. Haar aandachtsgebieden zijn: het ontwerpprogramma 'Zorg in Woningen', kleinschalig groepswonen, healing environment, zorghotels en eerder ook het tweedelijnszorgcentrum.

Samenleving van elastiek

In de Westerse samenlevingen overheerst het idee van individuele autonomie. Het huidige ouderenbeleid is gericht op de zelfstandigheid van ouderen, het zelf redden. Hierbij ligt de nadruk op het informele netwerk. Mensen dienen zichzelf te redden, moeten eerst een beroep doen op hun naasten en daarna pas een beroep doen op de professionele zorg. Maar in hoeverre kunnen we nóg meer een beroep doen op het informele netwerk? Is de rek er niet aan het uitgaan? Het is hoog tijd dat de we de gemeenschap weer 'terugorganiseren'.

In het land zijn er een groeiend aantal voorbeelden die laten zien dat dit op heel verschillende manieren al gebeurt. Het zijn initiatieven die mensen verbinden, die de kracht van ouderen tonen. Het zijn initiatieven van burgers in het algemeen en van de kwetsbaren onder ons. Ze laten zien wat anderen te bieden hebben, gericht op het ondersteunen van doelen en levensgeluk. Deze initiatieven horen bij de zoektocht naar een elastische maatschappij, waarin ouderen niet hun naasten 'uitrekken' maar waarin autonome mensen wel onderdeel blijven van hun netwerk of omgeving.

Particulier opdrachtgeverschap

In de wereld van wonen, zorg en welzijn pakken particuliere initiatiefnemers de handschoen op. Een aantal ouders van kinderen met autisme zetten bijvoorbeeld een geschikte woonvorm op. In het huidige aanbod vonden ze geen gewenste plek die voldeed aan de woonwensen van hun kinderen. Ze gingen daarop zelf om de tafel zitten met corporaties, gemeenten en projectontwikkelaars. Een ander goed voorbeeld is het prijswinnende 'Wiel & Deal', een initiatief van een studente met een beperking die graag op kamers wilde wonen. Zij regelde woningen voor studenten met een beperking tussen studenten zonder beperking. Zij regelt dat studenten zorg willen leveren en maakt afspraken met professionele zorg als achtervang. Nóg een voorbeeld: Stichting Solink matcht studenten bij ouderen met een (te) ruime woning. Zo kan de woningzoekende student wonen bij een eenzame oudere. Een jonge pianiste vond zo iemand om met haar muziek te maken!

'Huis van elastiek'

Toch kunnen niet alle groepen zo makkelijk eigen initiatieven nemen. Niet alle kwetsbare burgers kunnen dit zonder hulp. Maar ook daar zijn hoopvolle initiatieven te vinden in het land! Zoals Dar Es Salaam, een woongroep voor Marokkaanse ouderen in Den Haag. Met name de Marokkaanse alleenstaande vrouwen zijn minder zelfredzaam. Door te wonen in de groep kunnen ze samen naar de markt en zijn ze letterlijk samen sterk. Ook staan zij nu meer open voor de buurt en is er meer contact. Maar zonder hulp van hun kinderen, de corporatie Haag Wonen en SING (ondersteunt groepswonen voor ouderen in Den Haag) was het niet gelukt. Er zijn nieuwe initiatieven die de innovatie laten zien in woonzorgprojecten, zoals het theehuis voor islamitische ouderen met dementie, de thuishuizen voor eenzame ouderen of dementerende ouderen, (ecologische) woongroepen van o.a. kunstenaars, het Odensehuis (inloophuis voor dementerenden en hun naasten, de Herbergier waar een bewoonster zei: ‘dit is een huis van elastiek, want hier kan altijd alles.’ Dit zijn een aantal van de talloze geweldige voorbeelden waarin gedreven mensen, samen met de gemeenschap, mooie en duurzame voorzieningen tot stand brengen.

Als we in de wereld van wonen, zorg en welzijn deze initiatieven blijven ondersteunen, als we onze activiteiten ook richten op de kwetsbare burgers, als we de verbinding zoeken, leggen en onderhouden, dan zorgen we voor een elastische maatschappij waar de rek in blijft. Dan kunnen we met een gerust hart het ouder worden omarmen.


Deze blogpost is een verkorte weergave van de lezing die Yvonne Witter gaf op de Vrije Universiteit in Amsterdam tijdens de collegedag van BSG Kennisnetwerk ouder worden en samenleving. U kunt de volledige lezing downloaden.

Door Yvonne Witter, adviseur bij het Aedes-Actiz Kenniscentrum Wonen-Zorg. Binnen het Kenniscentrum richt zij zich op de thema's: klantparticipatie, woonvariaties, kleurrijk wonen, welzijn en zorg en buur(t)projecten.