Samenleving van elastiek

In de Westerse samenlevingen overheerst het idee van individuele autonomie. Het huidige ouderenbeleid is gericht op de zelfstandigheid van ouderen, het zelf redden. Hierbij ligt de nadruk op het informele netwerk. Mensen dienen zichzelf te redden, moeten eerst een beroep doen op hun naasten en daarna pas een beroep doen op de professionele zorg. Maar in hoeverre kunnen we nóg meer een beroep doen op het informele netwerk? Is de rek er niet aan het uitgaan? Het is hoog tijd dat de we de gemeenschap weer 'terugorganiseren'.

In het land zijn er een groeiend aantal voorbeelden die laten zien dat dit op heel verschillende manieren al gebeurt. Het zijn initiatieven die mensen verbinden, die de kracht van ouderen tonen. Het zijn initiatieven van burgers in het algemeen en van de kwetsbaren onder ons. Ze laten zien wat anderen te bieden hebben, gericht op het ondersteunen van doelen en levensgeluk. Deze initiatieven horen bij de zoektocht naar een elastische maatschappij, waarin ouderen niet hun naasten 'uitrekken' maar waarin autonome mensen wel onderdeel blijven van hun netwerk of omgeving.

Particulier opdrachtgeverschap

In de wereld van wonen, zorg en welzijn pakken particuliere initiatiefnemers de handschoen op. Een aantal ouders van kinderen met autisme zetten bijvoorbeeld een geschikte woonvorm op. In het huidige aanbod vonden ze geen gewenste plek die voldeed aan de woonwensen van hun kinderen. Ze gingen daarop zelf om de tafel zitten met corporaties, gemeenten en projectontwikkelaars. Een ander goed voorbeeld is het prijswinnende 'Wiel & Deal', een initiatief van een studente met een beperking die graag op kamers wilde wonen. Zij regelde woningen voor studenten met een beperking tussen studenten zonder beperking. Zij regelt dat studenten zorg willen leveren en maakt afspraken met professionele zorg als achtervang. Nóg een voorbeeld: Stichting Solink matcht studenten bij ouderen met een (te) ruime woning. Zo kan de woningzoekende student wonen bij een eenzame oudere. Een jonge pianiste vond zo iemand om met haar muziek te maken!

'Huis van elastiek'

Toch kunnen niet alle groepen zo makkelijk eigen initiatieven nemen. Niet alle kwetsbare burgers kunnen dit zonder hulp. Maar ook daar zijn hoopvolle initiatieven te vinden in het land! Zoals Dar Es Salaam, een woongroep voor Marokkaanse ouderen in Den Haag. Met name de Marokkaanse alleenstaande vrouwen zijn minder zelfredzaam. Door te wonen in de groep kunnen ze samen naar de markt en zijn ze letterlijk samen sterk. Ook staan zij nu meer open voor de buurt en is er meer contact. Maar zonder hulp van hun kinderen, de corporatie Haag Wonen en SING (ondersteunt groepswonen voor ouderen in Den Haag) was het niet gelukt. Er zijn nieuwe initiatieven die de innovatie laten zien in woonzorgprojecten, zoals het theehuis voor islamitische ouderen met dementie, de thuishuizen voor eenzame ouderen of dementerende ouderen, (ecologische) woongroepen van o.a. kunstenaars, het Odensehuis (inloophuis voor dementerenden en hun naasten, de Herbergier waar een bewoonster zei: ‘dit is een huis van elastiek, want hier kan altijd alles.’ Dit zijn een aantal van de talloze geweldige voorbeelden waarin gedreven mensen, samen met de gemeenschap, mooie en duurzame voorzieningen tot stand brengen.

Als we in de wereld van wonen, zorg en welzijn deze initiatieven blijven ondersteunen, als we onze activiteiten ook richten op de kwetsbare burgers, als we de verbinding zoeken, leggen en onderhouden, dan zorgen we voor een elastische maatschappij waar de rek in blijft. Dan kunnen we met een gerust hart het ouder worden omarmen.


Deze blogpost is een verkorte weergave van de lezing die Yvonne Witter gaf op de Vrije Universiteit in Amsterdam tijdens de collegedag van BSG Kennisnetwerk ouder worden en samenleving. U kunt de volledige lezing downloaden.

Door Yvonne Witter, adviseur bij het Aedes-Actiz Kenniscentrum Wonen-Zorg. Binnen het Kenniscentrum richt zij zich op de thema's: klantparticipatie, woonvariaties, kleurrijk wonen, welzijn en zorg en buur(t)projecten.